وقتی برای اولین بار، در گوگل واژه “یادگیری زبان عربی” را جستجو می کنید، متوجه می شوید که برای یادگرفتن زبان عربی، باید تصمیم بگیرید که کدام عربی را می خواهید یاد بگیرید. عربی فصیح یا عربی لهجه. که در این مقاله، تفاوت بین این دو عربی کامل توضیح داده شده است. آنهایی که می خواهند با عرب زبانان مکالمه داشته باشند و از دیدن سریال های عربی و آهنگ های عربی لذت ببرند؛ و یا با کشورهای عربی تجارت کنند، به زودی به این نتیجه می رسند که بهتر است لهجه عربی را فرا بگیرند. زیرا مکالمه با عربی فصیح با عرب زبان ها، حس بسیار نامانوسی دارد. اگر بخواهیم تشبیهی برای این مورد در زبان فارسی پیدا کنیم، مانند آن است که در یک میوه فروشی، به جای عبارت “می خوام یه هندونه خوب بگیرم”، از جمله “همانا می خواهم یک هندوانه مرغوب تهیه نمایم” استفاده کنیم. هنگامی که استفاده از لهجه های عربی برای زبان آموز ایرانی محرز می شود، مهمترین سوالی که باید پاسخ دهد، این است: “کدام لهجه عربی را یاد بگیرم؟” در این مقاله می خواهیم به انواع لهجه های عربی و کاربردهای آن اشاره کنیم.

در دنیای عربی، که در زبان عرب  به آن “العالم العربي”می گویند، کشورهای عرب زبان زیادی وجود دارند که هر کدام لهجه خودشان را دارند. شاید بالغ بر 10 لهجه متفاوت را بتوان برشمرد. اما کدام یک از این لهجه ها، برای یادگیری مناسب هستند؟ و چگونه آن را یاد بگیریم؟ برای جواب دادن به این سوال باید بدانید که در حوزه کشورهای عربی، دو دسته کشور “المشرق العربي” و “المغرب العربي” وجود دارند. كشورهايي همانند لبنان، اردن، فلسطین، سوریه، عراق، یمن، مصر، کویت، قطر، عربستان، عمان و امارات متحده عربی، همگی در حوزه کشورهای “المشرق العربي” هستند. یعنی در بخش شرقی دنیای عرب وجود دارند. از طرفی، کشورهای الجزایر، لیبی، موریتانیا، مغرب، تونس و … در حوزه کشورهای “المغرب العربي” هستند. نکته حائز اهمیت، آن است که لهجه های کشورهای المشرق العربی، معروف تر از لهجه های کشورهای المغرب العربی می باشند؛ طوری که ممکن است افرادی که در المغرب العربی هستند، لهجه های کشورهای المشرق العربی را متوجه شوند؛ اما فهمیدن لهجه های کشورهایی مانند تونس و مراکش و …، برای عرب های حوزه المشرق العربی راحت نیست. همچنین می توان گفت که لهجه های کشورهایی مثل مغرب، لیبی، تونس و …، کاربرد زیادی در رسانه عربی ندارند. بنابراین، بایستی حتما یکی از لهجه های المشرق العربی را یاد بگیرید. اما کدام لهجه؟

برای پاسخ به این سوال، بایستی ابتدا به توضیح راجع به لهجه های المشرق العربی بپردازیم. لهجه های المشرق العربی اینگونه دسته بندی می شوند:

• لهجه شامی (شامل کشورهای لبنان، اردن، سوریه و فلسطین)
• لهجه عراقی (کشور عراق)
• لهجه خلیجی (شامل کشورهای عربستان سعودی، قطر، کویت، عمان، امارات متحده عربی و …)
• لهجه مصری (کشور مصر)

تفاوت این لهجه ها، بیشتر در تلفظ لغات و حروف و نیز اصطلاحات آنها می باشد. برای مثال، در لهجه لبنانی، حرف “ج” را “ژ” تلفظ می کنند. در لهجه مصری، حرف “ج” را “گ” تلفظ می کنند و در لهجه عراقی، بسیاری از اوقات، حرف “ق” را “گ” تلفظ می کنند و یا در مواردی، حرف “گ” را “چ” تلفظ می کنند. مثلا کلمه “نجمه” به معنی ستاره، در لهجه لبنانی، “نژمه” خوانده می شوند و در لهجه مصری، “نگمه” خوانده می شود. یا کلمه “قلب” در لهجه عراقی، “گلب” تلفظ می شود. پس در عربی لهجه، ما گچپژ داریم!!!

حال ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که ما کدام لهجه عربی را یاد بگیریم؟ برای پاسخ به این سوال، اولا باید بدانیم که کدام لهجه عربی بین خود عرب ها محبوب است و ثانیا کدام لهجه عربی برای ایرانی ها کاربردی است؟

از بین تمامی لهجه های عربی، لهجه شامی که لهجه کشورهای بلاد شام یا همان لبنان، سوریه، اردن و فلسطین است، از محبوبیت خاصی بین عرب ها برخوردار است، زیرا که از قدیم الایام، لبنان کشور توریستی و گردشگری و نیز دارای رسانه قوی بوده و این سبب شده است که اکثر عرب زبانان، سریال ها و کارتون های لهجه شامی را از کودکی دیده باشند و با این لهجه آشنا باشند. فلذا، شما با صحبت کردن به لهجه لبنانی در کشورهای عربی، می توانید به راحتی مقصود خود را بیان کنید.

لهجه بعدی که در رسانه عرب ها بسیار معروف است، لهجه مصری است. اما به دلیل اینکه روابط بین ایران و مصر زیاد نیست، یادگرفتن این لهجه برای ایرانیان، به غیر از لذت بردن از فیلم ها و آهنگ های عربی، کاربرد بالایی در مکالمه ندارد.

لهجه بعدی که برای مخاطب ایرانی کاربردی است، لهجه کشور عراق است که طبق نظرسنجی های انجام شده، مهمترین دلیلی که ایرانی ها عربی عراقی را یاد می گیرند، در وهله اول، زیارت عتبات عالیات و در وهله بعدی تجارت است.

لهجه بعدی که برای مخاطب ایرانی کاربردی است، لهجه خلیجی می باشد. لازم به ذکر است که در کشورهای خلیجی، تفاوت لهجه بین خود کشورها مثل عربستان سعودی، عمان، امارات متحده عربی و … وجود دارد. همانطور که بین لهجه های فارسی، شهرهای یزد و اصفهان و شیراز و …، تفاوت هایی دارند، اما به راحتی گویش های همدیگر را متوجه می شوند. از طرفی، لهجه عراقی بسیار شبیه به لهجه خلیجی می باشد، اما به دلایل جغرافیایی-سیاسی، عراق را جز کشورهای حوزه خلیج فارس حساب نمی کنند؛ گرچه که عراق نیز با خلیج فارس، مرز دریایی دارد. بنابراین کسانی که لهجه عراقی را متوجه شوند، لهجه خلیجی را نیز در حد خوبی متوجه می شوند.

چنانچه قصد مهاجرت یا سفر به کشورهای حوزه خلیج فارس را دارید، نکته بسیار مهمی که باید بدانید، این است که در برخی از این کشورها، زبان انگلیسی برای مهاجران به خصوص مهاجرانی که برای کار با این کشورها ارتباط می گیرند، کاربردی تر از زبان عربی است و حتما باید زبان انگلیسی را بلد باشید و گاهی اوقات نیز اصلا نیازی به عربی در این کشورها نیست. همه چیز به کاربرد شما و شرایط شما در آن کشور بستگی دارد.

با این اوصاف، شما ممکن است این سوال را بپرسید که بالاخره کدام لهجه را باید یاد بگیرم؟ با توجه به مطالب بالا، می توان گفت اگر شما یک لهجه عربی مانند لهجه شامی را بتوانید راحت صحبت کنید، همه عرب ها حرف شما را متوجه می شوند. حال برای آنکه شما نیز سایر لهجه های عربی را متوجه شوید، لازم است از قبل، کمی به لهجه عراقی هم تسلط پیدا کرده باشید. خبر خوب آن است که در آکادمی الخنسا، شما نه تنها در سه ترم، عربی لبنانی را از صفر تا مکالمه یاد می گیرید، بلکه عربی عراقی نیز در 41 جلسه به صورت جداگانه و به صورت هدیه به شما آموزش داده می شود و این شعار مجموعه یعنی “یکبار و برای همیشه عربی را یاد بگیر”، به درستی محقق شود و نیازی نیست شما خود را درگیر کلاس های مختلف لهجه کنید.